Alles over rode mieren

Wilt u alles over rode mieren weten en bent u op zoek naar allerlei informatie over de rode mier voor uw spreekbeurt, presentatie of onderzoek? Dan kunnen we u verblijden met deze spreekbeurttekst! Want hoe eng zijn rode mieren eigenlijk? Hoe hard kunnen ze steken? Of bijten ze juist? En zijn rode mieren van nut voor de natuur of zijn ze alleen maar vervelend voor de mens? Hier vindt u alles over rode mieren!

• Welke rode mierensoorten komen in België voor?
• Hoe zien rode mieren eruit?
• De levenswijze van rode mieren
• Rode mieren bestrijden
• Meer weten over mieren?

Welke rode mierensoorten komen in België voor?

De vuurmier: NIET

We zullen direct beginnen met het ontzenuwen van een wild, steeds terugkerend gerucht: vuurmieren (fire ants) komen in België in de vrije natuur niet voor. Zo heel af en toe worden ze wel eens aangetroffen, maar dan zijn ze per ongeluk geïmporteerd door argeloze reizigers of zijn ze meegekomen met producten die vanuit andere continenten naar België worden gebracht. Er zijn in ons land nog nooit vuurmieren geconstateerd die zich hebben voortgeplant. Dat moeten we vooral zo houden, want ze steken hard en kunnen uitgroeien tot enorme plagen, zoals de Verenigde Staten en Australië al tot hun grote verdriet moesten ondervinden. De vuurmier (die in België officieel brandmier heet) komt oorspronkelijk uit Zuid-Amerika. Een verwante soort die in België wel in de vrije natuur voorkomt is de diefmier. Deze is geel van kleur, heeft piepkleine oogjes en is ongevaarlijk voor de mens.

Rode bosmier: wél 

De rode bosmier kent in België en Nederland vier soorten: de stronkmier, de behaarde bosmier, de kale bosmier en de zwartrugbosmier. Deze mieren zijn (overwegend) rood van kleur en leven vooral in bossen. De soorten lijken sterk op elkaar en maken alle bovengrondse nesten, de bekende mierenhopen. De rode bosmieren eten vooral kleine insecten. Ze bijten deze insecten, injecteren gif om ze te verlammen en eten ze vervolgens op. Op die manier kunnen ze ook de mens bijten en met gif injecteren, maar wees gerust: ze eten ons niet op. Zo’n beet kan wel vervelend aanvoelen en een rode zwelling geven. Mensen die allergisch zijn voor gif van insecten, kunnen vanzelfsprekend wel (veel) meer last ervaren.

Bossteekmier: vaak

De bossteekmier is de meest voorkomende mier van de bossen in België en Nederland. De bossteekmier lijkt als twee druppels water op de gewone steekmier, is dus ook een knoopmier en heeft een angel waarmee hij kan steken. De mier leeft overwegend in de bossen, maar ook in heidevelden, parken, tuinen en rietvelden. Een poosje werd gedacht dat de bossteekmier en de rode bosmier de natuurlijke vijanden van de teek waren, maar onderzoek heeft inmiddels uitgewezen dat de mieren nauwelijks belangstelling hebben voor de teken, waarschijnlijk omdat de tekenhuid te dik is om lekker te kunnen verscheuren.

Gewone steekmier: vaak

De gewone steekmier of rode steekmier is in zowel droge als vochtige milieus te vinden, maar houdt vooral van vochtige graslanden en bosranden. De gewone steekmier bouwt enorme nesten en kan tot wel 20.000 werksters en meerdere koninginnen (tot wel 600) in een nest herbergen. De gewone steekmier is zeer agressief en zal bij verstoring van het nest snel in de aanval gaan, waarbij de ‘indringer’ met een angel pijnlijke steken worden toegebracht. De gewone steekmier is vrijwel overal in België en Nederland te vinden, onder meer in parken en tuinen. In bossen wordt hij vaak verdrongen door de rode bosmier. In Limburg komt de gewone steekmier zelfs meer voor dan de wegmier, België's meest voorkomende mier.

Hoe zien rode mieren eruit?

Het uiterlijk van de rode mier kan per soort verschillen. Ook de grootte van de mier wisselt per soort. Verder bestaan alle mieren uit een kop, een borststuk en een achterlijf en hebben ze allemaal zes poten. Koninginnen en mannetjes hebben bovendien vleugels, zodat ze ‘bruidsvluchten’ kunnen uitvoeren. De rode mieren die tot de knoopmieren behoren hebben een angel, zoals de bossteekmier en de gewone steekmier. Dit in tegenstelling tot de vier soorten rode bosmieren, die tot de schubmieren behoren.

Hoe ziet de koningin van de rode mieren eruit?

Hoe u een mieren koningin herkent? Ze is altijd groter dan haar werksters en ze kan nog vleugels hebben (als ze deze niet na haar bruidsvlucht heeft afgeworpen). Overigens zal u een koningin niet gauw tegenkomen, want ze blijven vooral in het nest, druk als ze daar is met het leggen van eitjes. Een koningin is de ‘baas’ van alle mieren, maar bij sommige mierensoorten komt het voor dat meerdere koninginnen een samenwerking aangaan om over één nest te ‘regeren’.

Vliegen rode mieren ook uit?

Rode mieren vliegen uit als ze volwassen zijn om te paren, maar dat geldt alleen voor koninginnen en mannetjes. De koninginnen zoeken partners uit andere nesten uit, om incest te voorkomen. Alleen koninginnen en mannetjes hebben vleugels en ze vliegen doorgaans uit na broeierig warme dagen in augustus of september. Ze vinden elkaar in de lucht en paren vervolgens op de grond. De mannetjes komen daarna te overlijden. Hierna zoekt de bevruchte koningin een geschikte plek om haar eigen mierennest aan te leggen. Bij sommige mierensoorten komt het voor dat de koningin in haar ‘oude nest’ kan aanschuiven, om zo mee te helpen het nest uit te bouwen.

Hoe ziet de levenscyclus van de rode mier eruit?

De koningin legt miereneitjes in elk kamertje van het nest dat razendsnel wordt gebouwd door de onvruchtbare werksters. Deze eitjes ontwikkelen zich vanzelf, maar temperatuur is wel van groot belang. Hoe hoger de temperatuur, hoe sneller de ontwikkeling. Het baby-miertje ontwikkelt zich dan als volgt:

1. Na tien tot twaalf dagen komt er een larve uit het eitje.
2. Na tien tot veertien dagen wordt de larve een pop.
3. Na twee tot vier weken komt er een volwassen mier uit de pop.

Hoe leven rode mieren?

Mieren leven volgens een strikt reglement. De koningin blijft in het nest om eitjes te leggen. De werksters bouwen aan het nest, zorgen voor de uitgekomen larven en voorzien het hele nest van eten. Zo kunnen er bij bepaalde mierensoorten nesten ontstaan met duizenden tot tienduizenden inwoners, dus u kunt u voorstellen dat het zoeken en opslaan van voedsel 24/7 doorgaat. En dan moeten het nest ook nog beschermd worden tegen indringers.

Hoe bouwen rode mieren hun nest?

Een mierenkoningin graaft zich in en maakt wat tunnels en kamertjes. Dan legt ze haar eitjes. Uit die eitjes komen de werksters en die graven de mierenhoop verder uit. Aan de oppervlakte verschijnt dan een berg uitgegraven zand. Hoe meer mieren erbij komen, hoe groter het nest wordt. Overigens kunnen mieren ook in boomstronken mierennesten aanleggen, afhankelijk van de locatie en de mierensoort.

Hoeveel rode mieren leven er in een mierennest?

Het aantal rode mieren in een mierennest verschilt per soort. Zeker is wel dat mierennesten zich bij warm weer heel snel kunnen ontwikkelen, want hoe hoger de temperatuur, hoe actiever de mieren worden. Een mierennest kan in die periode ook al gauw (tien)duizenden mieren bevatten. De aantallen kunnen echter wel worden teruggedrongen door de weersomstandigheden, aanvallen van hun natuurlijke vijanden of door ingrijpen van de mens. 

Hoe werken rode mieren samen?

Rode mieren zijn altijd op zoek naar voedsel. Om de anderen te waarschuwen dat er ergens (veel) voedsel te halen is laten de verkenners een spoor van feromonen (een stofje dat andere mieren ruiken) achter, zodat ‘de collega’s’ het voedsel kunnen vinden. Hoe vaker een spoor gevolgd wordt, hoe meer feromonen worden achtergelaten. Het spoor wordt dus steeds versterkt, tenzij het door mensen of andere vijanden wordt onderbroken. Een voorbeeld: als er rode mieren over uw aanrecht lopen richting de broodtrommel, dan kunt u het spoor wissen door het aanrecht goed te poetsen. De mieren zijn daarna op zijn minst even in de war.

Hoe helpen feromonen de rode mier?

Feromonen helpen mieren om elkaar op het spoor richting voedsel te zetten. Vergelijk het met de broodkruimels van Klein Duimpje. Is een mier verdwaald? Dan kan ze via een feromonenspoor de weg weer terugvinden naar het nest. Worden de mieren aangevallen? Ook dan stoten zij een geurstofje af om andere mieren te waarschuwen of om ze tot actie te bewegen. Zo worden feromonen ook gebruikt om de hiërarchie te bepalen én bewaken, alsmede om elkaar te verleiden.

Hoe sterk zijn rode mieren?

Rode mieren zijn weliswaar klein, maar erg sterk. Dat moet ook wel, want ze moeten dagelijks voedsel en materialen dragen die nodig zijn voor het nest. Wetenschappers zeggen dat een mier tot wel 50 keer haar eigen gewicht te dragen en men denkt dat dit mede te danken is aan haar sterke nek. Weer andere mensen denken dat mieren sterk zijn, omdat ze al zo klein zijn: het ‘sterk-zijn’ moet hun afmeting compenseren. Mieren kunnen ook uitstekend samenwerken: voedsel kan ook door groepjes mieren naar het nest worden gedragen.

Wat eten rode mieren?

Rode mieren eten vooral kleine insecten, dode insecten en van kadavers van andere dieren. Sommige mierensoorten ‘ontvoeren’ bladluizen, want die scheiden een lekker zoet vocht af dat honingdauw heet. De mieren houden de bladluizen ‘gevangen’ in kamertjes, waar de luizen ook te eten krijgen. In ruil daarvoor mogen de mieren van hun honingdauw genieten.

Wat is het nut van de rode mier?

Rode mieren ruimen resten op in de natuur. Zo peuzelen ze schadelijke insecten op (dood of levend) of ze storten zich op een dierenkadaver om deze helemaal kaal te vreten. Rode bosmieren hebben een grote invloed op de biodiversiteit in het bos. Ze vreten veel andere insecten op en beperken op die manier bevolkingsexplosies van deze insectensoorten. Zelf worden rode mieren natuurlijk ook gegeten, door bijvoorbeeld de groene specht, de mierenleeuw en de zandloopkever en zo hebben ze ook een ander ‘nut’ voor de natuur.

Wanneer zijn rode mieren actief?

Rode mieren worden net als andere mieren in België actief vanaf de lente, wanneer de temperatuur omhoog gaat. En hoe warmer, hoe actiever de mieren! Een piek in mierenactiviteit vindt dan ook meestal plaats in de zomer. In de winter houden rode mieren een winterslaap.

Ik ben gebeten door een rode mier!

Schubmieren, zoals wegmieren en rode bosmieren kunnen niet steken, maar wel bijten. Als ze bijten, dan spuiten ze tegelijkertijd wat mierenzuur en dat voelt als een prikje en kan wat jeuken. Knoopmieren, zoals de bossteekmier en de gewone steekmier, hebben een angel en daarmee kunnen ze gif inspuiten. Het is een voor mensen onschuldig gif, dat hooguit irriteert en gewoonlijk slechts kortstondig jeuk veroorzaakt. Algemene tip: als u gestoken of gebeten bent door een mier, laat de plek met rust. Probeer niet te veel te krabben, want daarmee verspreid u het gif en kunnen de klachten verergeren. U kunt de huid ook openkrabben, waardoor er infecties kunnen ontstaan. Bij mensen die allergisch zijn voor insectengif kunnen de steken iets heftiger reacties veroorzaken. Heeft u een ernstige allergische reactie, raadpleeg dan een huisarts.

Wat is de grootste natuurlijke vijand van de rode mier?

De belangrijkste natuurlijke vijand van de rode mier is de mens. Maar mieren kunnen namelijk ook door andere insecten of (grote) dieren worden aangevallen, zoals bepaalde vogels (de groene specht, de zwarte specht, de grote bonte specht en kraaiachtigen), diverse soorten padden, de mierenleeuw en bepaalde spinnen en kevers.  Bovendien kunnen mieren worden aangevallen door mieren uit andere kolonies. Ze dienen dan als daghap voor de winnende groep of worden als ‘slaaf’ gebruikt.  

Mag ik een rode mierennest uitgraven?

Een nest van rode mieren in de vrije natuur laat u het liefst met rust. Zeker als het de rode bosmier betreft. Tot en met 2016 werden deze soorten namelijk beschermd door de Flora- en faunawet, maar alhoewel deze wettelijke bescherming is komen te vervallen, schrijft de Gedragscode Bosbeheer voor dat de nesten ontzien moeten worden bij werkzaamheden in het bos. Lokaal kunnen bepaalde soorten rode bosmieren in aantallen nesten achteruitgaan of zelfs uit een gebied dreigen te verdwijnen. Dat is ongewenst. Als een nest van de gewone steekmier of de bossteekmier wordt aangetroffen in tuinen of op terrassen, dan kunt u ervoor kiezen een ongediertebestrijder in te schakelen.

Mag ik rode mieren bestrijden?

De rode bosmier is min of meer beschermd. Niet officieel meer, maar natuurorganisaties vinden het zeer onwenselijk dat de vier soorten rode bosmieren (de stronkmier, behaarde bosmier, kale bosmier en zwartrugbosmier) worden bestreden. De stronkmier komt in België alleen nog voor in het gebied rond de Overijsselse plaats Ommen. De gewone steekmier of bossteekmier kunt u wel bestrijden, maar alleen als hij voor overlast zorgt. Mierenbestrijding door een ongediertebestrijder is dan het meest effectief. Zelf met gif gaan ‘strooien’, maakt ook veel onschuldige slachtoffers, zoals bijen en dat is absoluut ongewenst. 

Weet u nu alles over mieren? 

Dan wensen we u veel succes met uw spreekbeurt of bij uw onderzoek. En als u meer over mieren wilt weten, dan raden we u aan om eens verder te kijken op onze website. We hebben genoeg over mieren geschreven, want we delen graag onze kennis met derden. En als u hinder ondervindt van mieren, dan hebben we ook genoeg oplossingen waar u over kunt lezen of zelfs een pagina waar u een vakman in mieren bestrijden kunt inschakelen!